Αιτιολογική έκθεση tel

Στο Σχέδιο Νόμου «Κύρωση της Σύμβασης για την πρόσβαση σε πληροφορίες, τη συμμετοχή του κοινού στη λήψη αποφάσεων και την πρόσβαση στη δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά θέματα»

Με το παρόν Σχέδιο Νόμου κυρώνεται σύμφωνα με το άρθρο 28 παρ.1 του Συντάγματος ,η Σύμβαση της Οικονομικής Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για την Ευρώπη σχετικά με την πρόσβαση σε πληροφορίες, τη συμμετοχή του κοινού στη λήψη αποφάσεων και την πρόσβαση στη δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά θέματα , (που εν συνεχεία αναφέρεται ως η Σύμβαση του Aarhus), η οποία υπεγράφη στο Αarhus της Δανίας στις 25 Ιουνίου 1998 .

Η εν λόγω Σύμβαση η οποία τέθηκε σε ισχύ στις 30 Οκτωβρίου 2001,μέχρι σήμερα έχει επικυρωθεί από 35 Κράτη εκ των οποίων τα 19 είναι Κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και από την ίδια την Ευρωπαϊκή Κοινότητα.

Η Σύμβαση Aarhus ,η οποία αποτελεί αναμφίβολα το πιο αναλυτικό και νομοτεχνικά επεξεργασμένο διεθνές κείμενο που ρυθμίζει το συγκεκριμένο αντικείμενο, περιλαμβάνει 22 άρθρα και δύο Παραρτήματα και αποτελείται από τρεις πυλώνες έκαστος των οποίων περιλαμβάνει διατάξεις που εκχωρούν διαφορετικά δικαιώματα:

Στόχος της Σύμβασης είναι να συμβάλει στην κατοχύρωση του δικαιώματος των ατόμων των σημερινών και των μελλοντικών γενεών ,να ζουν σε ένα περιβάλλον κατάλληλο για την υγεία και την ευημερία τους .

Για την επίτευξη αυτού του στόχου, η Σύμβαση προτείνει τη λήψη μέτρων για την ευρύτερη πρόσβαση σε περιβαλλοντικές πληροφορίες καθώς και την αύξηση της συμμετοχής των πολιτών στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων που έχουν συνέπειες για το περιβάλλον.

Η εν λόγω Σύμβαση είναι το αποτέλεσμα εντατικής προπαρασκευαστικής εργασίας για την υλοποίηση της Αρχής 10 της Διακήρυξης του Ρίο και αντλεί εκτός των άλλων την αφετηρία της και από το κανονιστικό πλαίσιο της οδηγίας 90/313/ΕΚ του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης της 7^ης Ιουνίου 1990. Οι βασικοί άξονες της κοινοτικής ρύθμισης στόχευαν στην αποτελεσματική πρόσβαση του κοινού σε πληροφορίες που αφορούν το περιβάλλον τις οποίες κατέχει το Δημόσιο ή οργανισμοί με αρμοδιότητες δημοσίου τομέα, ορίζοντας κατ’ εξαίρεση τις περιπτώσεις εκείνες όπου η Διοίκηση με αιτιολογημένη άρνηση μπορεί να αρνηθεί τη χορήγηση των πληροφοριών αυτών .

ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΕ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΥΜΒΑΣΗ AARHUS

Σε Κοινοτικό Επίπεδο, η σύμβαση του Aarhus, η οποία είχε υπογραφεί από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα και τα Κράτη μέλη της το 1998, επικυρώθηκε πρόσφατα εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Κοινότητας με την Απόφαση 2005/370/ΕΚ του Συμβουλίου ,της 17^ης Φεβρουαρίου 2005 ,με σκοπό την αποτελεσματική προστασία του περιβάλλοντος.(Συμβούλιο Υπουργών Περιβάλλοντος Ε.Ε. Δεκέμβριος 2004)

Η Κοινότητα στα πλαίσια των δεσμεύσεων που έχει αναλάβει για να εξασφαλίσει την αποτελεσματική εφαρμογή της Σύμβασης έχει προχωρήσει στην θέσπιση σχετικών νομοθετικών μέτρων .

Όσον αφορά τον πρώτο πυλώνα της Σύμβασης ,που σχετίζεται με την πρόσβαση του κοινού σε πληροφορίες, έθεσε σε εφαρμογή σε κοινοτικό επίπεδο την Οδηγία 2003/4/ΕΚ σχετικά με την πρόσβαση του κοινού σε περιβαλλοντικές πληροφορίες που καταργεί την προηγούμενη Οδηγία 90/313 και επεκτείνει την δυνατότητα πρόσβασης του κοινού στην περιβαλλοντική πληροφόρηση .

Ο δεύτερος πυλώνας της Σύμβασης που αφορά την συμμετοχή του κοινού στις διαδικασίες λήψης περιβαλλοντικών αποφάσεων, αντικατοπτρίζεται στο κοινοτικό δίκαιο με την Οδηγία 2003/35/ΕΚ.του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου ,της 26^ηςΜαίου 2003,σχετικά με τη συμμετοχή του κοινού στην κατάρτιση ορισμένων σχεδίων και προγραμμάτων που αφορούν το περιβάλλον και με την τροποποίηση όσον αφορά τη συμμετοχή του κοινού και την πρόσβαση στη δικαιοσύνη των οδηγιών 85/337/ΕΟΚ και 96/61/ΕΚ του Συμβουλίου.

Περαιτέρω στα ίδια πλαίσια της αποτελεσματικής εφαρμογής της Σύμβασης η Κοινότητα έχει προωθήσει Πρόταση Κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 24^ης Οκτωβρίου 2003 με θέμα την εφαρμογή των διατάξεων της Σύμβασης Aarhus στα Κοινοτικά θεσμικά όργανα και φορείς.

Η υιοθέτηση μιας τέτοιας διεθνούς συμφωνίας είναι καθεαυτή σημαντικό βήμα, αφού είναι η πρώτη φορά που το διεθνές δίκαιο απονέμει τέτοιας έκτασης περιβαλλοντικά δικαιώματα απευθείας στους πολίτες.

Όπως αναγνωρίζεται στο προοίμιο, «κάθε άτομο έχει το δικαίωμα να ζεί σε ένα περιβάλλον κατάλληλο για την υγεία και την ευημερία του καθώς και το καθήκον, τόσο ατομικά όσο και σε συνεργασία με άλλους, να προστατεύει και να βελτιώνει το περιβάλλον εις όφελος των σημερινών και μελλοντικών γενεών».

Η αρχή αυτή επιβεβαιώνεται στο άρθρο1 όπου καθορίζεται ο στόχος της Σύμβασης και αναγορεύεται η ποιότητα του περιβάλλοντος σε βασικό ανθρώπινο δικαίωμα.

Έτσι προκειμένου τα Συμβαλλόμενα Μέρη της παρούσας Σύμβασης να συμβάλουν στην προστασία του δικαιώματος κάθε ατόμου από τις παρούσες και μελλοντικές γενεές να ζει σε περιβάλλον κατάλληλο για την υγεία και την ευημερία του, κάθε Μέρος εξασφαλίζει τα δικαιώματα της πρόσβασης σε πληροφορίες, της συμμετοχής του κοινού στη λήψη αποφάσεων και της πρόσβασης στη δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά θέματα.(άρθρο 1)

Στο άρθρο 2 περιλαμβάνονται οι ορισμοί για ορισμένες βασικές έννοιες της παρούσας Σύμβασης και συγκεκριμένα:

Για την «Δημόσια Αρχή»,η οποία νοείται ως Διοίκηση σε κεντρικό, περιφερειακό ή άλλο επίπεδο και η οποία περιλαμβάνει φυσικά ή νομικά πρόσωπα που ασκούν αρμοδιότητες Δημόσιας Διοίκησης σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο. Εν προκειμένω δεν περιλαμβάνονται φορείς ή θεσμικά όργανα που ενεργούν υπό δικαστική ή νομοθετική ιδιότητα..

Για τις «περιβαλλοντικές πληροφορίες» που παρέχονται υπό γραπτή, παραστατική, προφορική, ηλεκτρονική ή οποιαδήποτε άλλη μορφή σχετικά με την κατάσταση των στοιχείων του περιβάλλοντος, την ενέργεια τον θόρυβο την ακτινοβολία κ.λ.π. καθώς και την κατάσταση της ανθρώπινης υγείας και ασφάλειας.

Τέλος δε οι ορισμοί για τις έννοιες « κοινό» και «ενδιαφερόμενο κοινό» που περιλαμβάνουν φυσικά και νομικά πρόσωπα σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία ή πρακτική , που επηρεάζονται ή ενδέχεται να επηρεασθούν από τη λήψη των αποφάσεων για το περιβάλλον ή έχουν συμφέρον από αυτές όπως οι μη κυβερνητικές οργανώσεις. (άρθρο 2)

Εξάλλου προβλέπεται ότι πρέπει να λαμβάνονται τα αναγκαία μέτρα (νομοθετικά,

κ. λ. π) καθώς και μέτρα επιβολής για την εφαρμογή των διατάξεων της Σύμβασης , να προωθείται η περιβαλλοντική εκπαίδευση και η περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση του κοινού και οι υπάλληλοι και οι αρχές να παρέχουν οδηγίες στο κοινό για την πρόσβαση στην πληροφόρηση και να διευκολύνουν την συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων και την πρόσβαση στη δικαιοσύνη η οποία γίνεται χωρίς διάκριση λόγω υπηκοότητας ιθαγένειας ή τόπου διαμονής ,στην περίπτωση δε νομικού προσώπου χωρίς διάκριση ως προς τον τόπο της καταχωρημένης του έδρας ή του πραγματικού κέντρου δραστηριοτήτων του.(άρθρο 3 )

Ο πρώτος πυλώνας του κυρωτικού νόμου της Σύμβασης του Aarhus αναφέρεται στο δικαίωμα των πολιτών να έχουν πρόσβαση στις περιβαλλοντικές πληροφορίες, χωρίς να χρειάζεται να επικαλεστούν και να αποδείξουν οποιοδήποτε έννομο συμφέρον , υπό την ζητούμενη μορφή πλην ορισμένων εξαιρέσεων και στην αντίστοιχη υποχρέωση των δημοσίων αρχών να διαθέτουν τις σχετικές πληροφορίες εντός ενός μηνός ή το αργότερο εντός δύο μηνών σε περίπτωση συνθετότητας των πληροφοριών. Όπως είναι αναμενόμενο, προβλέπονται διάφορες εξαιρέσεις από την παραπάνω υποχρέωση, που συμπεριλαμβάνουν λόγους εθνικής άμυνας και δημόσιας ασφάλειας, προστασίας πνευματικής ιδιοκτησίας ,προστασίας εμπιστευτικού χαρακτήρα προσωπικών δεδομένων κ.λπ., οι οποίες όμως πρέπει να ερμηνεύονται συσταλτικά.

Όταν οι αρχές αρνούνται την πρόσβαση σε πληροφορία οφείλουν να αιτιολογήσουν την απόφασή τους και να ενημερώσουν τον αιτούντα σχετικά με τις διαδικασίες προσφυγής που έχει στη διάθεσή του για να ανατρέψει την αρνητική απόφαση. (Άρθρο 4 )

Οι δημόσιες αρχές έχουν επιπλέον ανεξάρτητη υποχρέωση να συλλέγουν και να δημοσιοποιούν περιβαλλοντικές πληροφορίες, ιδίως σε περίπτωση κινδύνου για την υγεία ή το περιβάλλον, και μακροπρόθεσμα να θέσουν σε λειτουργία ένα συνεκτικό μηχανισμό καταλόγων ή μητρώων ρύπανσης εθνικής κλίμακας, που να καλύπτει όλη την επικράτεια και να καταγράφει τη ρύπανση από κάθε δραστηριότητα σε βάσεις δεδομένων με δημόσια πρόσβαση .Εξάλλου καθιερώνονται υποχρεωτικά συστήματα ούτως ώστε να υπάρχει κατάλληλη ροή πληροφοριών προς τις Δημόσιες Αρχές.(άρθρο 5).

Το εθνικό νομικό πλαίσιο, έχοντας ενσωματώσει την Οδηγία 90/313 για την πρόσβαση σε περιβαλλοντικές πληροφορίες, με τις διατάξεις της Κ Υ Α 77921/1440/6-9-95 ,όπως ισχύει,(Φ Ε Κ Β΄795/14-9-95),των Υπουργών Προεδρίας της Κυβέρνησης, Εσωτερικών, Εθνικής Οικονομίας και Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων με θέμα «Ελεύθερη πρόσβαση του κοινού στις δημόσιες αρχές για πληροφορίες σχετικά με το περιβάλλον»,προβλέπει ήδη, μεταξύ άλλων ,στο άρθρο 5 τη δυνατότητα των ενδιαφερομένων εφόσον θεωρούν ότι το αίτημα τους για χορήγηση πληροφοριών που σχετίζονται με το περιβάλλον απορρίφθηκε ή αγνοήθηκε αδικαιολόγητα ή ότι έλαβαν ανεπαρκή απάντηση, να ζητήσουν εντός 20 ημερών από της κοινοποίησης της σχετικής απάντησης ,την διοικητική επανεξέτασή της με την υποβολή έγγραφης ένστασης στην «Επιτροπή για την Πρόσβαση σε Πληροφορίες για το Περιβάλλον» που υπάγεται στο Υπουργείο Περιβάλλοντος ,Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων.

Ο δεύτερος πυλώνας του κυρωτικού της Συμβάσεως νόμου αφορά στη συμμετοχή του κοινού . Η πρώτη έκφραση αυτού του δικαιώματος σχετίζεται με την συμμετοχή του κοινού σε αποφάσεις που αφορούν ή εστιάζονται σε μια συγκεκριμένη προτεινόμενη δραστηριότητα ,από αυτές που απαριθμούνται στο Παράρτημα Ι ή σε αποφάσεις για προτεινόμενες δραστηριότητες που δεν απαριθμούνται στο Παράρτημα Ι ,οι οποίες όμως μπορεί να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον (άρθρο 6).

Σε Κοινοτικό επίπεδο για το θέμα αυτό έχει εκδοθεί η Οδηγία 2003/35/ΕΚ.του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου ,της 26^ης Μαίου 2003,σχετικά με τη συμμετοχή του κοινού στην κατάρτιση ορισμένων σχεδίων και προγραμμάτων που αφορούν το περιβάλλον και με την τροποποίηση όσον αφορά τη συμμετοχή του κοινού και την πρόσβαση στη δικαιοσύνη των οδηγιών 85/337/ΕΟΚ και 96/61/ΕΚ του Συμβουλίου. Η Οδηγία αυτή έχει μέχρι σήμερα ενσωματωθεί εν μέρει στο Ελληνικό δίκαιο με την Κ Υ Α 37111/2021/2003 ( Φ Ε Κ Β΄1391/29-9-2003 )με θέμα «Καθορισμός τρόπου ενημέρωσης και συμμετοχής του κοινού κατά την διαδικασία έγκρισης περιβαλλοντικών όρων των έργων και δραστηριοτήτων σύμφωνα με την παράγραφο 2 του άρθρου 3 του Ν.3010/2002.»

Η Σύμβαση προβλέπει επίσης την συμμετοχή του κοινού στην προετοιμασία και προπαρασκευή περιβαλλοντικών σχεδίων και προγραμμάτων εντός διαφανούς και δικαίου πλαισίου και παρέχει δυνατότητες «στον ενδεδειγμένο βαθμό» για «ευκαιρίες» συμμετοχής στην προετοιμασία πολιτικών σχετικών με το περιβάλλον. (άρθρο 7).

Εξάλλου στο άρθρο 8 ορίζεται επίσης ότι το κράτος «προσπαθεί να προωθήσει» πραγματική συμμετοχή του κοινού, σε κατάλληλο στάδιο κατά την προετοιμασία εκτελεστικών διαταγμάτων και άλλων παρόμοιων δεσμευτικών κανονιστικών πράξεων γενικής εφαρμογής με σημαντική επίδραση στο περιβάλλον. (άρθρο 8)

Ο τρίτος πυλώνας, τέλος, αφορά την πρόσβαση στη δικαιοσύνη και προβλέπει τη θέσπιση διαδικασιών αναθεώρησης και επανεξέτασης των αποφάσεων σχετικά με την παροχή πληροφοριών όταν το άτομο θεωρεί ότι το αίτημά του για πληροφορίες κατά το άρθρο 4 έχει απαντηθεί ανεπαρκώς, έχει εσφαλμένα απορριφθεί ή έχει αγνοηθεί ενώπιον δικαστηρίου ή άλλου ανεξάρτητου και αμερόληπτου φορέα Ταυτόχρονα στις περιπτώσεις αυτές εξασφαλίζεται και πρόσβαση σε ταχεία διαδικασία που δεν είναι δαπανηρή ή για την οποία δεν καταβάλλονται καθόλου τέλη για αναθεώρηση από Δημόσια Αρχή ή επανεξέταση από άλλον ανεξάρτητο και αμερόληπτο φορέα εκτός του Δικαστηρίου.(άρθρο 9 παρ.1)

Εξάλλου το ενδιαφερόμενο κοινό που έχει επαρκές συμφέρον ή ισχυρίζεται προσβολή δικαιώματος διαθέτει πρόσβαση σε διαδικασία επανεξέτασης ενώπιον δικαστηρίου ή άλλου ανεξάρτητου και αμερόληπτου φορέα για να προσβάλλει κατά τον τύπο και την ουσία οποιασδήποτε απόφαση, πράξη ή παράλειψη που υπόκειται στις διατάξεις του άρθρου 6 σχετικά με την συμμετοχή του κοινού σε αποφάσεις για ειδικές δραστηριότητες καθώς και σε άλλες διατάξεις της παρούσας σύμβασης σε περίπτωση που προβλέπεται από το εθνικό δίκαιο. Έτσι για την συμμετοχή του κοινού που προβλέπεται στα άρθρα 7 και 8 εναπόκειται στο εθνικό δίκαιο η παροχή ή όχι δυνατότητας αναθεώρησης των σχετικών αποφάσεων πράξεων ή παραλείψεων.

Επιπλέον δεν αποκλείεται η δυνατότητα προκαταρκτικής διαδικασίας επανεξέτασης ενώπιον διοικητικής αρχής και δεν επηρεάζεται η απαίτηση να εξαντληθούν οι διαδικασίες διοικητικής επανεξέτασης πριν από την προσφυγή στο δικαστήριο ,σε περίπτωση που αυτό προβλέπεται στο εθνικό δίκαιο.

Τέλος προβλέπεται ότι όταν πληρούνται τα κριτήρια που καθορίζονται στο εθνικό δίκαιο το κοινό διαθέτει πρόσβαση σε δικαστική ή διοικητική διαδικασία για πράξεις ή παραλείψεις από ιδιώτες και δημόσιες αρχές κατά παράβαση διατάξεων οποιουδήποτε άλλου νόμου του εθνικού δικαίου που σχετίζεται με το περιβάλλον.

Επιπλέον, οι παραπάνω διαδικασίες πρέπει να δίνουν τη δυνατότητα επαρκούς και αποτελεσματικής επανόρθωσης, συμπεριλαμβανομένων και προσωρινών μέτρων, και να είναι δίκαιες, έγκαιρες και όχι απαγορευτικά δαπανηρές.(άρθρο 9 παρ.2 και 3).

Στα επόμενα άρθρα ρυθμίζονται θέματα που άπτονται της Συνόδου των Μερών(άρθρο 10),του δικαιώματος ψήφου των Μερών και των καθηκόντων της Γραμματείας(άρθρα 11 και 12.).Εξάλλου προβλέπεται η διαδικασία τροποποίησης της Σύμβασης (άρθρο 14)καθώς και η διαδικασία επίλυσης διαφορών μέσω διαπραγματεύσεων που αν αποτύχουν η διαφορά υποβάλλεται στο Διεθνές Δικαστήριο ή στη Διαιτησία σύμφωνα με το Παράρτημα ΙΙ που θεωρείται μαζί με το Παράρτημα Ι αναπόσπαστο μέρος της Σύμβασης.(άρθρο 16 και 13)

Επιπρόσθετα, για την εξέταση της συμμόρφωσης των Μερών προς τις διατάξεις της παρούσας Σύμβασης καθορίζονται βάσει συναίνεσης των Μερών προαιρετικές ρυθμίσεις συμβουλευτικού χαρακτήρα και όχι δικαστικές.(άρθρο 15)

Τέλος στα επόμενα άρθρα ορίζεται ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών ως ο Θεματοφύλακας της Σύμβασης (άρθρο 18 ) , καθορίζονται οι προϋποθέσεις κύρωσης ,αποδοχής έγκρισης και προσχώρησης στην Σύμβαση από Κράτη και περιφερειακούς οργανισμούς οικονομικής ολοκλήρωσης.(άρθρο 19)καθώς επίσης ρυθμίζονται θέματα της έναρξης ισχύος και της αποχώρησης από την Σύμβαση.(άρθρα 20 και 21) .

Με την ψήφιση του υποβαλλομένου Σχεδίου Νόμου για την Κύρωση της Σύμβασης Aarhus, η χώρα μας θα καταστεί Μέρος της Σύμβασης και θα συμπεριληφθεί στον κατάλογο των Ευρωπαϊκών και άλλων χωρών , που με την επικύρωση της Σύμβασης επιδιώκουν συνειδητά την αύξηση της ευαισθητοποίησης των πολιτών στα περιβαλλοντικά ζητήματα και την αποτελεσματική συμβολή τους στην προστασία του περιβάλλοντος , εις όφελος των σημερινών και μελλοντικών γενεών.

Θέτοντας τα ανωτέρω υπόψη της Βουλής των Ελλήνων ,εισηγούμεθα την ψήφιση του Σχεδίου Νόμου που υποβάλλουμε.

ΟΙ ΥΠΟΥΡΓΟΙ
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΡΓΩΝ
Γ. ΣΟΥΦΛΙΑΣ

ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΣΗΣ ΠΡ. ΠΑΥΛΟΠΟΥΛΟΣ	ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ Γ. ΑΛΟΓΟΣΚΟΥΦΗΣ
ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ Π.ΜΟΛΥΒΙΑΤΗΣ	ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Δ.ΣΙΟΥΦΑΣ

ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ	ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ

Ε. ΜΠΑΣΙΑΚΟΣ	Α. ΠΑΠΑΛΗΓΟΥΡΑΣ